Een betere bandveiligheid voor zelfstandig wonende ouderen.

Veiligere huizen voor een vergrijzende bevolking

Woningbranden komen vaker voor én leiden tot meer dodelijke slachtoffers dan veel mensen denken. In Zweden overlijden jaarlijks ongeveer 100 mensen door brand. In de meest gevallen gaat het om ouderen. Een gevallen sigaret, een vergeten kaars of defect apparaat kan verwoestende gevolgen hebben. Hoe kunnen we als samenleving de brandveiligheid voor ouderen verbeteren op een kosteneffectieve en praktische manier?

Tussen januari en september 2020 steeg het aantal sterfgevallen door brand in Zweden dramatisch. In die periode kwamen 83 mensen om het leven, ten opzicht 81 in het hele jaar daarvoor. Het zijn de hoogste cijfers sinds 2005. Een mogelijke verklaring was de COVID-19 pandemie, waardoor meer mensen thuis geïsoleerd raakten – vooral oudere mensen.

De stijging wijkt af van eerdere trends en valt samen met een andere lange termijn verschuiving: de snelle vergrijzing van de Zweedse bevolking. Naarmate het aantal oudere inwoners toeneemt, neemt ook de urgentie toe voor brandveiligheidsmaatregelen die op hun behoeften zijn afgestemd.

Risicofactoren bij brand onder ouderen

Zweedse gemeenten bieden diensten aan die zelfstandig thuis blijven voor ouder ondersteunen. Zoals thuiszorg, aanpassingen in huis en technologie-ondersteunde zorg. Maar brandveiligheid voor ouderen blijft een complexe uitdaging.

Ouderdom leidt vaak tot verminderde mobiliteit, verminderd gehoor en een beperkt gezichtsvermogen. Deze fysieke en cognitieve beperkingen vergroten de kans dat een oudere brand veroorzaakt of er niet adequaat op reageert. Zelfs als aan de wettelijke brandveiligheidsnormen wordt voldaan, blijft het risico aanzienlijk. Brandveiligheid voor ouderen is dus een verhaal apart.

Traditionele rookmelders zijn niet genoeg

Het Zweedse Agentschap voor Civiele Rampen (MSB) voorspelt dat als we niets doen, het aantal sterfgevallen door woningbranden tegen 2050 met meer dan 30% gestegen is. Kwetsbare mensen, vooral mensen die thuis wonen, hebben meer nodig dan traditionele brandmelders. Wat zij nodig hebben, zijn gekoppelde rookmelders die vóór hen reageren.

De oplossing is om rook- en hittemelders aan te sluiten op een persoonsalarm. Veel ouderen gebruiken onze digitale apparaten waarmee ze 24 uur per dag in verbinding staan. Als een rookdetector is aangesloten op het persoonsalarm, wordt het signaal met prioriteit naar onze meldkamer gestuurd. Onze operators beoordelen de situatie en schakelen indien nodig de hulpdiensten in.

Zwakke schakels elimineren

Onderzoek heeft aangetoond dat traditionele, op zichzelf staande rookmelders tot verschillende problemen leiden. Ze zijn afhankelijk van werkende batterijen. Als de batterij leeg raakt of wordt verwijderd, gaat het alarm niet af. Het toont aan hoe brandveiligheid voor ouderen afhankelijk is van een simpele handeling, die echter juist voor deze doelgroep vaak lastig is.

Door rookmelders met ons persoonsalarm te integreren, wordt de batterijspanning continu bijgehouden. Zodra de batterij bijna leeg is, gaat er automatisch een melding naar onze meldkamer. Zo wordt er gegarandeerd tijdig actie ondernomen, bijvoorbeeld door contact op te nemen met het betrokken thuiszorgteam of met de bewoner zelf.

Real-World Impact: Gemeente Västervik

Een van de meest vooruitstrevende voorbeelden van brandveiligheidsinnovatie komt van de gemeente Västervik in Zweden. Sinds 2019 werkt de lokale brandweer nauw samen met de sociale dienst om branddetectiesystemen aan te sluiten op alle persoonsalarmen in de gemeente. Zo zijn er bijna 300 geïntegreerde brandmelders geïnstalleerd, met zeer positieve feedback.

Onze oudere bewoners vormen een van de grootste risicogroepen. Zij hebben de meeste hulp nodig. Het is cruciaal dat zij zo snel mogelijk alarm kunnen slaan.
Jakob Dahlquist, brandbeveiligingsingenieur bij de brandweer van Västervik

Het initiatief kreeg brede politieke steun nadat een motie was ingediend om de brandveiligheid voor ouderen te verbeteren. Sector-overstijgende samenwerking bleek essentieel voor het succes. Sven Tholén, directeur ontwikkeling bij de sociale diensten van Västervik, zegt: “Deze kwestie stond al een tijdje op de agenda. Dankzij het zeer goede voorwerk van de brandweer zijn alle twijfels bij besluitvormers weggenomen.”

Meer dan alleen rookmelders

Rookmelders koppelen aan persoonsalarmering levert meer op dan alleen branddetectie. Omdat de melders gekoppeld zijn, zijn ze niet gebonden aan de woning maar bewegen ze mee met de gebruiker. Als iemand het alarm niet langer nodig heeft, kan het opnieuw worden toegewezen. De bescherming volgt altijd de persoon, niet de locatie.

Het systeem verbetert ook de werkomstandigheden van het zorgpersoneel. Sven Tholén legt uit: “Het creëert een gevoel van veiligheid voor onze medewerkers, omdat ze weten dat de brandweer indien nodig snel ter plaatse is.”

De mensen die betrokken zijn bij de installatie, beoordelen tijdens het huisbezoek ook de algemene brandveiligheid van de woning. Net als andere risicofactoren, zoals struikelgevaar of slechte verlichting. Deze worden gerapporteerd zodat verdere preventieve actie kan worden ondernomen.

Kosteneffectieve bescherming met grote voordelen

De totale kosten van het project in Västervik bedroegen SEK 750.000. In ruil daarvoor kreeg de gemeente een betere bescherming voor honderden inwoners en een betere samenwerking tussen de verschillende afdelingen. Tegelijkertijd nam het aantal noodoproepen af.

We vinden dit extreem goedkoop als je het afzet tegen het veiligheidsniveau dat we hebben bereikt. – Sven Tholén

Jakob Dahlquist, brandbeveiligingsingenieur bij de brandweer van Västervik, zegt: “Dit is een van de meest effectieve initiatieven die de gemeente Västervik heeft genomen. Juist bij de ongelukken die zo moeilijk aan te pakken zijn als een woningbrand.”

Dit model laat zien hoe een eenvoudige aanpassing – bestaande persoonsalarmen koppelen aan rookmelders – risico’s vermindert, de kwaliteit van leven verbetert en een veerkrachtiger ecosysteem voor de zorg creëert.

Een schaalbaar model voor veilig ouder worden

Om aan de behoeften van een vergrijzende bevolking te voldoen, moet de brandbeveiliging in onze huizen worden doorontwikkeld. Door rookmelders te koppelen aan digitale zorgsystemen kunnen we de reactietijd verkorten, sterfgevallen voorkomen en veilige woningen creëren voor degenen die onze hulp het hardst nodig hebben.

Laatst bijgewerkt: 8 november 2025